Język angielski ma ponad 1 milion słów. Mimo to, trudno jest znaleźć dokładne tłumaczenie dla niektórych rosyjskich słów, zwłaszcza jeśli ich znaczenie jest związane z enigmatyczną "rosyjską duszą".
1. Poshlost
Rosyjsko-amerykański pisarz Vladimir Nabokov, który wykładał slawistykę studentom w Ameryce, przyznał, że nie potrafi przetłumaczyć tego słowa, które każdy Rosjanin z łatwością rozumie.
Co to jest poshlost (пошлость)? Nabokov podaje następujący przykład: "Otwórzcie jakiekolwiek czasopismo, a na pewno znajdziecie coś takiego - rodzina właśnie kupiła radio (samochód, lodówkę, srebrne sztućce, wszystko jedno), a matka klaszcze w dłonie, oszalała z radości, dzieci zebrały się wokół niej z otwartymi ustami; dziecko i pies pochylają się w kierunku stołu, na którym zawieszono "idola"... nieco z boku zwycięsko stoi ojciec, dumny żywiciel rodziny". Intensywna "pozytywność" takiej sceny nie bierze się z fałszywego wyolbrzymiania godności konkretnego przedmiotu użytkowego, lecz z założenia, że największą radość można kupić i że taki zakup nobilituje kupującego."
"Słowo to obejmuje trywialność, wulgarność, rozwiązłość seksualną i bezduszność" - dodała nieżyjąca już profesor Swietłana Boym z Uniwersytetu Harvarda.
2. Nadryv
Niemiecka Wikipedia ma cały artykuł poświęcony słowu nadryv (надрыв). Jest to kluczowe pojęcie w pismach rosyjskiego pisarza Fiodora Dostojewskiego. Słowo to opisuje niekontrolowany wybuch emocjonalny, kiedy osoba uwalnia intymne, głęboko ukryte uczucia.
Co więcej, nadrywy Dostojewskiego oznaczają sytuację, w której bohater oddaje się myśli, że może znaleźć w swojej duszy coś, co może nawet nie istnieć. Dlatego nadryw często wyrażał uczucia wyimaginowane, przesadne i zniekształcone. Jedna z części powieści "Bracia Karamazow" nosi tytuł "Nadrywy".
3. Khamstvo
Dlaczego w Rosji zaczęto mówić po francusku?
Radziecki pisarz emigracyjny Siergiej Dowłatow pisał o tym zjawisku w artykule "To nieprzetłumaczalne chamstwo", komentując, że "Chamstwo to nic innego jak chamstwo, arogancja i bezczelność pomnożone przez bezkarność."
Zdaniem Dowłatowa, to właśnie bezkarność zabija chamstwo (хамство). Nie da się z nim walczyć, można tylko pogodzić się z nim. "Mieszkam w tym szalonym, cudownym, przerażającym Nowym Jorku od dziesięciu lat i jestem zdumiony brakiem khamstvo. Tutaj wszystko może ci się przydarzyć, ale nie ma żadnego khamstvo. Można cię okraść, ale nikt nie zamknie ci drzwi przed nosem" - dodał pisarz.
4. Stushevatsya
Niektórzy językoznawcy uważają, że stushevatsya (стушеваться) została wprowadzona przez Fiodora Dostojewskiego, który po raz pierwszy użył jej w znaczeniu przenośnym w noweli "Podwójny". Słowo to oznacza bycie mniej zauważalnym, zejście na drugi plan, utratę ważnej roli, zauważalne zejście ze sceny, zakłopotanie w niezręcznej lub nieoczekiwanej sytuacji, potulność.
Moskiewskie babcie będą uczyć rosyjskiego zagranicznych studentów przez Skype'a
5. Toska
To rosyjskie słowo można przetłumaczyć jako "emocjonalny ból" lub "melancholia", ale to nie przekazuje całej jego głębi. Vladimir Nabokov napisał, że "Żadne słowo w języku angielskim nie jest w stanie oddać wszystkich niuansów toski (тоска). Jest to uczucie duchowego cierpienia bez żadnego konkretnego powodu. Na mniej żałosnym poziomie jest to niewyraźny ból duszy... niejasny niepokój, nostalgia, miłosna tęsknota".
6. Bajtek
Słowo to pochodzi od rosyjskiego byt'(istnieć). W słownikach rosyjsko-angielskich to filozoficzne pojęcie tłumaczone jest jako "byt". Jednak byt (бытие) to nie tylko życie lub istnienie, to istnienie obiektywnej rzeczywistości, która jest niezależna od ludzkiej świadomości (kosmos, przyroda, materia).
7. Bespredel
Eliot Borenstein, profesor slawistyki na Uniwersytecie Nowojorskim, wyjaśnia, że bespredel (беспредел) dosłownie oznacza "bez ograniczeń i limitów". Tłumacze często używają "bezprawia" (bezzakonie). Jednak w języku rosyjskim znaczenie słowa bespredel jest znacznie szersze i odnosi się do zachowania osoby, która narusza nie tylko prawo, ale także normy moralne i społeczne.
8. Awos'
Dość trudno jest wytłumaczyć ludziom innych narodowości, co to oznacza. Co ciekawe, wiele osób uważa, że awos' (авось) jest główną rosyjską cechą narodową. Nadzieja na awos' oznacza robienie czegoś bez planowania, bez wkładania dużego wysiłku, licząc na sukces.
9. Yurodivy
Jurodiwyj: Rosyjski "Umberto Eco" demistyfikuje Świętego Głupca
Yurodivys (юродивые) w starożytnej Rusi byli ludzie, którzy dobrowolnie wyrzekli się ziemskich przyjemności w imię Chrystusa. Osoby takie wyglądały jak szaleńcy i prowadziły wędrowny tryb życia, którego celem było uzyskanie wewnętrznego spokoju i pokonanie źródła wszelkiego grzechu - pychy. Byli cenieni i byli uważani za bliskich Bogu. Ich opinie i proroctwa były brane pod uwagę, a nawet obawiano się ich.
10. Podvig
To słowo jest często tłumaczone na język angielski jako "wyczyn" lub "osiągnięcie", ale ma też inne znaczenia. Podvig (подвиг) to nie tylko wynik, czy osiągnięcie celu; to odważny i heroiczny czyn, działanie wykonane w trudnych warunkach. W literaturze rosyjskiej często wspomina się o podwigach wojskowych, cywilnych, a nawet naukowych. Ponadto słowo to jest synonimem czynów bezinteresownych, na przykład podwigu w imię miłości.
