Rozwój handlu i przemysłu zawsze powodował zmiany w ewolucji społeczności, przynosząc nowe formy społeczne i rozwarstwienie społeczeństwa. To z kolei przyspieszyło pojawienie się przedsiębiorstw i fabryk, pojawienie się nowych zawodów, urbanizację. Od czasów pierestrojki (zapoczątkowanej w 1989 roku przez Michaiła Gorbaczowa) społeczeństwo rosyjskie doświadcza dramatycznych zmian, które wpływają na politykę, gospodarkę i życie społeczne kraju. W ciągu ostatnich 15 lat postawy ludzi wobec pewnych spraw zmieniały się stopniowo, ale głęboko. Przyzwyczailiśmy się do tych nowych postaw tak bardzo, że trudno nam uwierzyć, że nie zawsze tak było.
Wraz z nadejściem XXI wieku doświadczyliśmy zmian w sferze ekonomicznej, prawnej, technologicznej i innych, które wpływają na nasze codzienne życie. Zmiany społeczne pociągają za sobą transformacje językowe. Rosjanie w swoim codziennym życiu przyzwyczaili się do pewnych terminów do tego stopnia, że nie uważają ich już za "terminy" - maszynaATM (банкомат); depozyt (депозит); konto (счет); umowa (контракт); pobranie (загружать); itd. "Terminologia rozwoju międzynarodowego stale ewoluuje w miarę pojawiania się nowych koncepcji społeczno-ekonomicznych. W ciągu ponad 10 lat (...) autor był świadkiem pojawienia się wielu neologizmów, albo zupełnie nowych terminów, albo terminów już znanych, używanych z innym znaczeniem (...) "1. W różnych społeczeństwach proces ten może przybierać różne kierunki, w zależności od potrzeb i pragnień ich mieszkańców. W społeczeństwie rosyjskim można zaobserwować gwałtowny wzrost liczby terminów związanych z dziedziną ekonomii i informatyki. Rosjanie w dużej mierze zapożyczają te terminy z języków krajów o dłuższej tradycji kapitalistycznej i technologicznej (jak na przykład USA), wprowadzając w ten sposób do języka angielskiego słowa i wyrażenia. Mimo że niektóre z tych zapożyczeń mają swoje odpowiedniki w języku rosyjskim, terminy angielskie są szeroko używane przez ludność, co jest kolejnym dowodem na zmiany społeczne, które zaszły w kraju (podobny proces byłby nie do pomyślenia w okresie zimnej wojny).
Tłumaczenie jest niewątpliwie zjawiskiem społecznym. Na wybory dokonywane przez tłumacza wpływa nie tylko tekst w języku źródłowym i specyfika odbiorcy docelowego, ale także epoka, do której należy tłumacz - tłumacząc dla współczesnego czytelnika, należy brać pod uwagę tradycje twórcze, normy i konwencje literackie, które są znane czytelnikowi danego społeczeństwa. Obecnie, w związku z różnymi zmianami politycznymi oraz dynamicznym rozwojem gospodarczym i technologicznym, język rosyjski zyskał wiele terminów, które bardzo szybko migrują z klasy neologizmów do kategorii słów znanych i często używanych. Niewiele z tych słów (np. terminy komputerowe) nie posiada odpowiednika w języku rosyjskim, wiele z nich posiada odpowiednik rosyjski (bardzo często objaśniający). Na przykład takie rzeczowniki jak brand, merger, summit, default, deposit, site, spam, tuner, web surfing i przymiotniki jak local, creative, top mają odpowiedniki w języku rosyjskim, ale zazwyczaj preferowane jest nowe "obce" słowo (tendencję tę z reguły zapoczątkowują środki masowego przekazu). Można to wyjaśnić tym, że zapożyczenie często ma semantyczną "zwartość", podczas gdy rosyjski odpowiednik ma charakter opisowy - w niektórych przypadkach trzeba użyć całego zdania. Tłumacze muszą więc zmierzyć się z problemem albo wyboru "popularnego" zapożyczenia, albo sięgnięcia po ekwiwalent już istniejący w danym języku. Tłumacze "nowego pokolenia" wolą nie tłumaczyć tzw. amerykanizmów i obcych nazw potraw, ponieważ są one znane ludziom wszystkich krajów, a "tłumacz nie ma już absolutnej potrzeby, by zawsze znaleźć tłumaczenie danego terminu w języku docelowym, jeśli miałoby to spowodować utratę wiarygodności tekstu w języku docelowym. To jest ... nazywane nadmiernym tłumaczeniem. Nadmierny przekład to taki, który nie dokonuje obcojęzyczności/egzotyzacji, czyli nie używa terminów źródłowych w tekście w języku docelowym, w stopniu, który jest obecnie akceptowalny "2. Osoby wykształcone w latach 60-tych, 50-tych i wcześniejszych zdecydowanie uważają, że należy unikać obcych ekwiwalentów, zwłaszcza gdy w danym języku istnieje odpowiadający im termin lub pojęcie: "W bardzo rzadkich przypadkach, tylko wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne dla narracji postaci, aby użyć obcego słowa, rosyjski odpowiednik jest zawsze lepszy i bardziej odpowiedni. Dotyczy to gazet i czasopism, a w beletrystyce jest po stokroć ważniejsze "3.
Z pewnością pojawienie się nowych kryteriów tego, co należy nazwać adekwatnym przekładem, wpłynęło na tłumaczenie literatury pięknej. Dlatego też w ostatnim czasie pojawiły się nowe przekłady powieści już przetłumaczonych na język rosyjski. Do najpopularniejszych należą przekłady powieści F.S. Fitzgeralda "Wielki Gatsby" i "Czuła jest noc". Ogólną tendencją jest częste stosowanie anglicyzmów w TL, mimo że nie ma ich w tekście oryginału:
"Now it has become a summer resort of notable and fashionable people; in 1925 it was almost deserted after its English clientele went north in April; only the cupolas of dozen old villas rotted like water lilies among the massed pines "4. Zwrot "letnisko znamienitych i modnych ludzi" w języku rosyjskim odpowiada "wybudowano wiele różnych bungalowów" (Это сейчас тут понастроили много разных бунгало). Bez wyraźnego powodu tłumacz używa obecnie "modnego" na świecie "bungalowu", który nawet nie występuje w oryginalnym tekście angielskim. Innym przykładem mogą być następujące niekonsekwencje translatorskie ("fraternity" przetłumaczono na rosyjski odpowiednik "korporacji studenckich"; "market umbrella" przetłumaczono jako "ogromny namiot"). We wszystkich przypadkach można było zastosować rosyjskie odpowiedniki (tak jak w poprzednim przekładzie E.D. Kałasznikowej).
W nowym przekładzie niepotrzebnie użyto też wielu potocznych słów i wyrażeń:
"café" przetłumaczono jako "kafeshka" (zdrobniała forma od café);
"specious reasoning" przetłumaczono jako "tufta" (słowo potoczne, oznaczające "malarkey, bzdury");
"handlarz końmi" jako "torgash" (szyderczy synonim "kupca", można go przetłumaczyć jako "torgovets" lub, jak to było w wersji Kalashinkova, "barishnik");
"bazar światowy" otrzymał odpowiednik "targ światowy" (o wiele ładniej brzmiało to w tłumaczeniu Kałasznikowej jako "targ życia" - "jarmarka zhizni").
Jedyną pozytywną tendencją w nowej filozofii przekładu jest to, że zamiast uogólniać lub pomijać pewne pojęcia (które nie istniały w społeczeństwie radzieckim), można użyć dokładnie określonego ekwiwalentu: "terier" jest już obecny w języku rosyjskim, chociaż w pierwszym tłumaczeniu musiał być tłumaczony jako "mały piesek" (pjosik); "kalafior" musiał być tłumaczony jako "kapusta". Użycie tych rzeczowników jest możliwe dzięki przemianom gospodarczym na rynku rosyjskim, a nie dzięki talentowi tłumacza.
Pojawiły się też pierwsze przekłady powieści, które wcześniej nie były wydawane w Rosji z różnych powodów, na przykład z powodu dosadnych opisów seksualności. Powieści Johna Updike'a, znanego ze swojego "pointylistycznego stylu "5 , pełnego ostrych realistycznych opisów, dopiero niedawno stały się dostępne dla rosyjskiego czytelnika. Ogólnie rzecz biorąc, artystyczne walory stylu Updike'a nie zostały utracone w tych przekładach. Jednak pewne wybory translatorskie nie są zbyt jasne, głównie ze względu na fakt, że efekt wywołany przez oryginał nie jest taki sam, jak ten wywołany przez tłumaczenie. W "Króliku, uciekaj", najsłynniejszej powieści Updike'a, zdarzają się przypadki, gdy postaci kobiece wydają się mniej atrakcyjne w języku rosyjskim niż w oryginale. Żona Królika, która, porównywana do jego kochanki, opisywana jest jako "tajemnicza, nieprzejrzysta i dziewicza żona "6 , w języku rosyjskim zamieniła się w "niezrozumiały, ponury i obojętny głaz "7 (непонятной, угрюмой, безучастной ко всему глыбой) - wyraźnie widać, że tłumacz "bierze" w tej sytuacji stronę kochanki. Ta sama kochanka, gdy Królik zastanawia się nad powrotem do niej, rozsądnie pyta "Jak byś mnie utrzymał?".8 W języku rosyjskim ten neutralny stylistycznie zwrot zmienia się w ordynarne wulgarne wyrażenie oznaczające "Na jakiej figi byś mnie nakarmił?". (Na kakie shishi ti budesh' menja kormit')9. Nie zawsze brane są pod uwagę odniesienia, jakie mamy na temat pewnych zjawisk. Opisując Springerów, autorka zwraca uwagę na pewne ich cechy, które są "dokładnie wplecione w strategie życia klasy średniej". 10 W języku rosyjskim "strategie życia klasy średniej" stają się "drobnomieszczańskim sposobem życia "11 (мелкобуржуазный образ жизни)- wyrażeniem, które dla rosyjskiego czytelnika ma bardzo negatywną konotację. Jakoś w innych sytuacjach dość emocjonalne odpowiedniki angielskie zastępowane są neutralnymi słowami rosyjskimi. W zdaniu "The reason Fosnacht keeps getting Billy all this expensive crap is probably he feels guilty for leaving him "12 słowo "crap", które wskazuje na negatywny i pogardliwy stosunek Królika do omawianego problemu, jest tłumaczone rzeczownikiem "rzeczy" (shtuki), w tłumaczeniu gubi się cały cel komunikacyjny tej sytuacji13.
Rosyjscy językoznawcy, którzy przywiązują dużą wagę do komunikacyjnej funkcji procesu przekładu, z pewnością troszczą się o jakość publikowanych tłumaczeń. Być może jest to jeden z powodów, dla których ukazuje się tak wiele artykułów poświęconych problematyce Pragmatyki Lingwistycznej. Pragmatyka lingwistyczna podkreśla konieczność interpretowania sytuacji i analizowania możliwości komunikacyjnych, jak może być ona postrzegana przez osoby uczestniczące w tym procesie komunikacyjnym, stanowiąc tym samym podstawę interakcji międzyludzkich. Tłumaczenie widziane w ramach Pragmatyki Lingwistycznej koncentruje się nie na semantycznym znaczeniu tekstu SL, ale na jego komunikacyjnym celu.
Pytania o jakość przekładu przesuwają lingwistykę stosowaną na nowy etap rozwoju (ponieważ obejmuje ona naukę o przekładzie). Spory o to, jak traktować liczne neologizmy i zapożyczenia napływające do języka rosyjskiego, ożywiły rozwój leksykografii - nauki o tworzeniu słowników. Słowniki internetowe zyskują coraz większe znaczenie zarówno dla specjalistów, jak i dla amatorów. Ponieważ słowniki online mogą być regularnie aktualizowane, ich użytkownicy nie będą musieli borykać się z problemem przestarzałego słownictwa, które nadal będzie istnieć w bazie danych, ale z odpowiednimi znacznikami. Słownictwo specjalistyczne jest odpowiednio oznaczone, a wszystkie możliwe kombinacje są reprezentowane w bazie danych, np. rzeczownik "bilans" ma wiele znaczeń odnoszących się do różnych dziedzin, takich jak lotnictwo, przemysł samochodowy, bankowość, biologia, górnictwo, księgowość itp.
Dlatego w XXI wieku, kiedy skuteczna komunikacja stała się centrum naszego życia zawodowego, znaczenie znalezienia lepszych sposobów tłumaczenia wzrasta. W związku z globalizacją i powstawaniem korporacji transnarodowych pojawiają się nowe kryteria tego, co można uznać za adekwatne tłumaczenie. Wprowadzanie neologizmów i zapożyczeń do tłumaczenia artykułów z czasopism i magazynów naukowych może być postrzegane jako nowoczesne i "otwarte" podejście, jednak tłumacze powinni zachować szczególną ostrożność, aby nie przeładować literatury pięknej niepotrzebnymi, obcymi wyrażeniami. Należy pamiętać, do kogo skierowany jest przekład i jaki efekt komunikacyjny ma wywołać. Debaty na temat tego, co można uznać za tłumaczenie ekwiwalentne, wyznaczają nowy etap rozwoju lingwistyki stosowanej i innych nauk lingwistycznych, którym coraz bardziej zależy na osiągnięciu doskonałości komunikacyjnej we współczesnym świecie.
